Meb Denetim Sisteminde Yeni Yapılanma Önerisi

Meb Denetim Sisteminde Yeni Yapılanma Önerisi

Milli Eğitim Bakanlığı Denetim sistemi oluşturulurken mevcut sistemdeki hataların irdelenmesi ve yeni yapılanmada bu hataların olmamasına özen gösterilmelidir. Mevcut uygulamada Bakanlığa bağlı kurumların iki farklı denetim birimi tarafından denetlenmesi farklı denetim uygulamalarına neden olmaktadır. Denetimde ortak bir anlayışın ve benzer uygulamaların sağlanabilmesi için denetim sisteminin tek elden organize edilmesi gereklidir. Aşağıdaki tabloda Milli Eğitim Denetçileri ile İl Eğitim Denetmenlerinin denetim uygulamalarındaki bazı farklılıklar yer almaktadır. Aynı bakanlığa bağlı denetim birimleri arasında bu kadar farklı uygulamanın olması düşünülemez.  Bu nedenle Denetim işlerinin tamamının Bakanlık merkez teşkilatında oluşturulacak bir üst yapı içinde birleştirilmesi ve tek elden yürütülmesi doğru olacaktır.

Milli Eğitim Bakanlığı Denetçileri ile Eğitim Denetmenlerinin okul denetimindeki bazı uygulama farklılıkları

Kaynak: MEB Teftiş Kurulu Denetim Rehberleri / İlköğretim Müfettişleri Başkanlıkları Rehberlik ve Teftiş Yönergesi

Görev çakışması: 652 Sayılı KHK ile Bakanlık merkez teşkilatında önemli değişiklik yapılmış, denetçi ve denetmenlerin görev alanları da yeniden düzenlenmiştir. Bakanlığın taşra teşkilatı ile bağlı kurumların tamamının denetimi il eğitim denetmenlerine verilmiştir. Bu kurumların artık il eğitim denetmenlerince denetleneceği açıktır. Aynı kurumların denetiminin bakanlığın merkezinde yer alan denetçilerin görev alanında da yer alması görev çakışmasına neden olmaktadır. Uygulamada merkez ve taşra teftişi arasında koordinasyon olmadığı için aynı kurumda denetimler çakışabilecektir. Nitekim geçen öğretim yılında öğrenci yurtlarının denetiminde bu çakışmalar yaşanmıştır. Eğitim müfettişlerinin Valilik onaylı çalışma programına göre teftişe gittiği kurumlarda aynı anda Bakanlık müfettişlerinin de teftiş yaptıkları görülmüştür.   Denetim biriminin tek çatı altında yapılandırılması bu sorunu ortadan kaldıracaktır.

Yapılanma: İllerde çalışmanın müfettişleri yerelleştirdiği, merkezden denetim sistemiyle ise etkili denetim yapılamadığı herkes tarafından kabullenilmektedir. Bu iki sakıncanın önüne geçmek için müfettişlerin bölge sisteminde çalışmaları en ideal sistemdir. Bölge sisteminin bir diğer yararı ise bölge çalışma merkezinde istenilen branşlarda müfettiş bulunmasını mümkün kılmasıdır. Ülkemizin coğrafi özellikleri, kurum ve personel sayıları dikkate alınarak iller gruplanarak denetim bölgeleri oluşturulmalıdır. Bölge çalışma merkezi sayısının 15-20 civarında tutulması uygundur. Bölge çalışma merkezlerindeki çalışmalar bölge koordinatörleri tarafından organize edilmelidir. Bölgedeki denetlenecek kurum, personel sayıları ve branşları dikkate alınarak yeterli sayıda müfettiş atanmalıdır. Bölgedeki müfettişler çalışma gruplarına ayrılarak çalışmalarını yürütmelidirler. Her grupta yine denetim alanındaki personel ve kurum sayısına uygun müfettiş görevlendirilmelidir. İş güçlüğünün azaltılması amacıyla müfettişlerden isteyenlerin bölgedeki azami çalışma süresini çalışma merkezi dışındaki illerden birine yerleşerek yürütmelerine imkân tanınmalıdır.

Bölge çalışma merkezleri ve bağlı illere ilişkin çizelge

Bölge yapılanmasına İzmir Çalışma Merkezi Örneği

Hiyerarşik yapıda kullanılacak unvanlar: Atl grup sorumlusu, grup başkanı, bölge koordinatörü, rehberlik ve denetim başkanı, Bakan

Müfettiş sayıları: Eğitim Müfettişleri Başkanlıkları Yönetmeliğinde yapılan son değişiklikle 250 personele 1 eğitim müfettişi ataması esas alınmıştır. Eğitim müfettişlerinin inceleme, soruşturma, araştırma görevlerinin de olduğu dikkate alındığında bu sayı fazladır. Bu sayı en fazla 200 olarak belirlenmelidir. Ülkemizdeki öğretmen sayıları dikkate alındığında ihtiyaç duyulan müfettiş sayısı şu şekildedir:

Bu sayılara dâhil edilmemiş olan, İl ve İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri dikkate alındığında Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bütün kurumların denetimi için 4500 müfettişe ihtiyaç duyulacaktır. Mevcut haliyle müfettiş sayısının yetersiz olduğu açıktır.

Müfettişlik eğitimi: Denetim sistemine alınacak müfettiş yardımcılarının yetiştirilme süreci çok önemlidir. Kabul alanı oluşması açısından müfettişin mutlaka öğretmenden daha üst bir eğitime sahip olması gereklidir. Ortaöğretim kurumlarında öğretmen olarak atanacakların artık yüksek lisans düzeyinde eğitim aldığı dikkate alındığında müfettişlerin en azından öğretmenle eşit düzeyde yani yüksek lisans eğitimi almaları koşulu getirilmelidir. Yazılı ve mülakat sınavını kazanan müfettiş yardımcılarından lisans üstü eğitimi olmayanların Milli Eğitim Akademisinde eğitim yönetimi ve denetimi alanında yüksek lisans eğitimi aldıktan sonra göreve başlamaları sağlanmalıdır.

Denetim periyodu: Bakanlık müfettişlerinin görev alanında yer alan ortaöğretim kurumları arasında onlarca yıldır teftiş göremeyenler vardır. Teftiş Kurulu Başkanlığının, Türk Eğitim Sisteminde Ortaöğretim Kademesi adlı yayınlarında

(http://rdb.meb.gov.tr/yayinlar/T%C3%BCrk%20milli%20e%C4%9Fitim%20sistemi%20i%C3%A7inde%20orta%C3%B6%C4%9Fretim.doc) 2010 yılında MEB Teftiş Kurulunun bu görevlerini değişik branşlarda istihdam edilen 1 Başkan, 88 Başmüfettiş, 160 Müfettiş ve 69 Müfettiş yardımcısıyla  yerine getirdiği, 2010 yılında toplam 9030 personel denetimi ile 292 inceleme ve soruşturma görevi yürüttükleri açıklanmıştır. Buna göre bakanlık müfettişlerinin kişi başına yıllık 1 inceleme, soruşturma yaptığı 30 civarında personel teftişi yaptığı görülmektedir. Bu haliyle Ortaöğretim kurumlarının onlarca yıl denetimsiz kalması doğaldır. Eğitim müfettişleri açısından ise durum çok farklıdır. Eğitim müfettişleri görev alanındaki bütün kurumları her yıl periyodik olarak teftiş etmektedir.  Bu nedenle yılda 300 civarında personele rehberlik ve denetim yapmakta, 30-40 civarında inceleme soruşturma görevini yerine getirmektedir. Bu durumda her eğitim müfettişinin 10 Bakanlık müfettişi kadar görev yükü olduğu açıktır. Denetim hizmetinin iki ya da üç yıl aralıklarla tüm kurumlarda periyodik olarak yürütülebilmesi için yeterli sayıda müfettiş istihdamı sağlanmalı ve teftiş hizmeti tek elden yürütülerek bu sorun giderilmelidir.

Denetimde branşlaşma: Bakanlığa bağlı kurumların ve öğretmen branşlarının çeşitliliği dikkate alındığında denetimde verimliliğin ve etkililiğin artırılması için müfettişlerin belirli alanlarda uzmanlaşması gereklidir. Müfettiş alımı yapılırken denetlenecek personel sayıları ve branşları dikkate alınarak uygun sayıda müfettiş alımına özen gösterilmelidir.

Mevcut denetmen sayıları ve çalışmış oldukları iller göz önünde bulundurulduğunda kısa sürede branşlaşmanın uygulanması mümkün görünmemektedir. Bu nedenle tam anlamıyla branşlaşmaya geçene kadar denetmenlere hizmet içi eğitimle yan alan eğitimi verilerek ikinci bir alanda denetim yapabilmeleri sağlanmalıdır.

Zorunlu hizmet ve Rotasyon Uygulaması: Mevcut yapıda uygulanmaya çalışılan rotasyon sisteminde sorunlar vardır. Zorunlu hizmet bölgelerinin 5 ten üçe indirilmesi yararlı olacaktır. Bu şekilde öğretmenlerdeki hizmet bölgeleri ile müfettişlerdeki uygulama arasında da tutarlılık oluşacaktır. Müfettişlerin 3 hizmet bölgesinde müfettişliğe atanmadan önceki hizmetlerine bakılmaksızın 5 er yıl çalışmaları koşulu getirilerek, çalışma merkezleri arasında kolaylıkla dolaşım sağlanmalıdır.

Örnek Zorunlu Hizmet Bölgeleri ve Çalışma Merkezleri Tablosu

e-rehberlik ve e-denetim uygulamasına geçilmesi:  Bakanlığımız e-devlet uygulamalarını etkin şekilde kullanmakta ve sistemini hergün geliştirmektedir. Okul yönetiminde e-okul uygulamasıyla öğrenci kaydı, öğrenci devam takibi, nakil işlemi, sınavların duyurusu, taşınır mal işlemleri gibi   birçok işlem artık internet ortamında gerçekleştirilmekte ve birçok evrak (not çizelgeleri, öğrenci gelişim dosyaları vs) sanal ortamda tutulmaktadır. Okullar ve kurumlar hızla e-devlet uygulamasına geçerken denetim sistemimizin e-devlet uygulamalarında geri kalması düşünülemez. Okul ve kurumlar tarafından yapılan işlemlerin sanal ortamda kontrolü ve uzaktan denetiminin yapılabilmesi için gerekli e-denetim sistemi oluşturulmalıdır. E-denetim uygulamaları sayesinde bütün kurumların her yıl belirli tarihlerde denetlenmesi yerine rehberlik ve denetimde süreklilik sağlanmalı yüzyüze denetim ise iki yılda bir gerçekleştirilmelidir. e-rehberlik uygulamasıyla teftiş grubundaki müfettişlerin kendi branşlarındaki öğretmenlere sanal ortamda rehberlik yapmalarına yönelik uygulamalar başlatılmalıdır.

Müfettiş unvanının gerekliliği: Yasal olarak müfettiş ile denetmenlerin atanma, statü ve görev niteliği farklıdır.  Müfettişlik kavramı milletimizin zihninde yer etmiş kültürel bir değerdir. 652 Sayılı KHK ile eğitim müfettişlerinin unvanlarının denetmene çevrilmesi hukuki açıdan sakat olduğu kadar kültürel benliğimizin silinmesi açısından da sakıncalıdır. Yeni yapılanmada unvan olarak “milli eğitim müfettişi” unvanının kullanılması yararlı olacaktır.

Doğan CEYLAN

Müfettişler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı